24 Ekim 2021 - İnci'li Uzmanlar

Blokzincir Teknolojisi ve Lojistik

Blokzincir (Blockchain)’den bahsedildiğinde herhalde bir çoğumuzun aklına Bitcoin ya da diğer kripto para birimleri gelir. Hemen her gün haberlerde yer alan, reklamlarını gördüğümüz, bazıları için zengin olma umudu anlamına gelen, bir yandan da bu umudun kullanılarak dolandırılanların hikayelerini de sıklıkla duyuyoruz.  Blokzincir teknolojisi Bitcoin gibi kripto para birimlerinin altyapısını desteklese de kullanım alanı bundan çok daha geniş. Bu yazıda kısaca Blockzincir teknolojisini ve bunun lojistik alanındaki kullanımını aktaracağım.

Blokzincir hakkında anlamamız gereken en önemli şey para hakkında anlamanız gereken şey ile aynıdır.  Para bir borç kaydıdır, daha değiş tokuş için kullanılmadan önce henüz madeni para vb yokken de kayıt sistemiydi, örneğin Mehmet bu yıl Ahmet’e 10 kg buğday verdi yazdığınızda ve hatırladığınızda aslında paradan bahsetmiş oluyoruz. Blokzincir de bir kayıt sistemi.

Blokzincir teknolojisi üç temel unsura dayanmaktadır (Şekil 1). Bunlar özerklik, doğrulanabilirlik ve değişmezliktir. Merkezi bir otoriteye bağlı kalmadan işleyen, güven temelli, özel şifreler ile doğrulanabilir ve üzerinde herkesin uzlaştığı değişmez içerikten oluşmaktadır.

Şekil 1. Blokzincir Unsurları (Hackius ve Petersen, 2017)

Bitcoin’in yaratıcısı olarak bilinen Satoshi Nakamoto dijital bilgilerin kayıtlarının şeffaf, güvenli ve otorite olmadan çalışan dağıtık bir veritabanı teknolojisi ile kullanarak blok zincirin ilk uygulamasını gerçekleştirmiştir. Bitcoin için muhasebe yöntemi olarak geliştirilen teknoloji, öncelikle dijital para birimleri içindeki işlemleri doğrulamak ve her değişikliğin Blokzincirine eklemek için kullanılmıştır. Bunu yapmak, değiştirilemeyen silinmez bir kayıt oluşturur. Kaydın gerçekliği Blokzinciri kullanan tüm taraflarca doğrulanabilir. Bu para birimlerinde taraflar arasında hızlı fon transferini sağlar. Ayrıca işlem sırasında herhangi bir finansal kurum yer almadığı için transfer maliyetli olmaz.

Blokzincir'in lojistikteki avantajları

Lojistikte, hammaddeleri veya ürünleri müşterilere taşımak için çok sayıda taraf vardır. Lojistikte tüm işlemler, işlemlerin güvenilirliğini sağlamak için birden fazla belgeye dayalı olarak gerçekleştirilir. Alışverişlerde alıcı ürünü bizzat gördükten sonra ödeme yaptığı için genellikle güven sorunu yaşanmaz fakat küresel ticarette işlemler standart ticaret belgelerine bağlı olduğundan, karşı tarafın size ürünleri gönderip göndermeyeceğinden veya ithalatçının ödeme yapıp yapmayacağından emin olmadığınız için risk genellikle yüksektir. Ayrıca, ürünlerin kalitesini garanti eden belgelerin gerekli olduğu küresel ticaret durumunda, bu belgelerin değiştirilme veya sahte olma olasılığı vardır.

Lojistikte sorunlardan biri de gerçek zamanlı olarak hangi işlemin veya sürecin yürüdüğünü bilmenin kolay yolu olmamasıdır. Blokzincir teknolojisi, işlem bilgilerinin sahteciliğe veya değişikliğe uğramasına karşı koruma sağlayarak güvenilir bir ortam yaratır. Bloklardaki işlem verileri değiştirilemediğinden, taklit edilemediğinden işlem bilgileri güvenilirdir.

2016 yılında, Danimarka merkezli lojistik devi Maersk Line gerçekleştirdiği PoC çalışmasında Doğu Afrika'dan Avrupa'ya mal sevkiyatı için Blokzincir kullanılması durumunda nakliye maliyetlerinde yüzde 20'lik bir azalma olduğunu göstermiştir. Blok zinciri lojistik için sadece yeni bir teknoloji değil aynı zamanda ileride sektörün büyümesini sağlamada kilit bir rol oynaması da bekleniyor. Bu nedenle bu teknolojiyi yaygınlaştırmak ve global tedarik zincirinde ekosistem oluşturmak için nakliye devi Maersk ve teknoloji devi IBM ortaklığında TradeLens adında bir oluşumu da başlattılar.

Blokzincir teknolojisi, yapay zeka ve nesnelerin interneti teknolojileri gibi çok büyük değişimlere yol açabilecek teknolojiler arasında gösterilmektedir. Henüz olgunlaşma aşamasındaki bu teknoloji ile ilgilenenlerin Tübitek Blokzincir Araştırma Laboratuvarı çalışmalarına https://blokzincir.bilgem.tubitak.gov.tr adresinden göz atmalarını öneririm.